مشکل حساسیت شنیداری در کودکان

مشکل حساسیت شنیداری در کودکان

یکیاز مشکلات کودکان در دوره دبستان که در دیکته نویسی خودش را نشان می دهد، ضعفحساسیت شنیداری کودکان است. کودکی که ضعف حساسیت شنیداری دارد معمولا" دردیکته نویسی ایننوع اشتباهات را تکرار می کند :

مسواک را می نویسد:  مسباک

آمدند را می نویسد:    آمدن

زنبور را می نویسد:     زمبور

صبح را می نویسد:     صب

بشقاب را می نویسد:  بشگاب

ژاله را می نویسد:      جاله

با کمی دقت متوجه می شویمکه کودک صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تشخیص دهد. نکتهاینجاست که اگر کودکی  با این مشکل روبروباشد، اولا" در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا" در دیکته نویسی بروز میکند، ثانیا" برای رفع این مشکل مدتی زمان می برد تا کودکان با تمرینهای مناسببتوانند حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت کند.

دورۀ کودکی یعنی 6 سالنخست زندگی کودکان، دوره ای است طلایی برای رشد توانمندی و مهارت های کودک. دربیشتر خانواده ها این دوران زمانی است که والدین مجذوب شیرینکاری های کودکشان میشوند و مشتاقانه روند رشد و کسب توانایی او را پیگیری می کنند. این کار شبیه ایناست که دانه ای را که سر از خاک بیرون آورده ، به نظاره بنشینیم و رشدش را دنبالکنیم تا مرحله به مرحله بزرگ و بزرگ تر شود، برگ و شکوفه دهد و به بار بنشیند. امااز آنجا که اصول صحیح پرورش و رشد گیاه را ندانسته و کار خاصی انجام نداده ایم،اینکه میوه اش آنگونه که ما فکر می کرده ایم شیرین و دلچسب باشد بسیار احتمال کمیدارد. اما اگر با روشهای های علمی و صحیح در حین رشد گیاه، مراقبت ها و تمهیداتمربوط به آن را انجام دهیم یقینا" نتیجه ای مطلوب عایدمان می شود. به همینعلت است که بیشتر والدین در ذهنشان آرزوهای بزرگی را برای کودکان خود در سر دارندو تلاش می کنند تا اگر خودشان به جایی نرسیده اند و در مسائل علمی، هنری، ورزشی و.... موفقیتی نداشته اند حداقل فرزندشان فرد موفقی باشد . اما چرا چنین نمی شود ویا فقط تعداد معدودی موفق می شوند.

یکی از جوابها به اینمساله این است که والدین باید با اصول صحیح علمی و بطور فعالانه  کودک را یاری دهند تا بتواند مسیر رشد و حرکتبه سوی موفقیت را بدرستی ادامه دهد. مثلا" آیا نمی توانیم در هنگام بازی بابچه ها فعالیت هایی را انجام دهیم که باعث رشد فکری، ذهنی و کسب مهارتها و تواناییهای بیشتر در آنان گردد؟ با انجام بازی های هدفدار نه تنها ارتباط بهتری باکودکان  برقرار می کنیم بلکه به آنها کمکمی کنیم تا استعداد و توانایی های خود را شکوفا سازند و ضعف و مشکلات احتمالی خودرا تقویت کنند. برای مثال کودکی که به شدت به والدین خود وابسته است و به دلیلاشتباه والدین در تربیت کودک ، دلبستگی و وابستگی شدید به  آنها دارد، در همان روزهای اول ورود به مدرسه بیقرارینشان می دهد و از مدرسه رفتن امتناع می کند و مشکلات متعددی را برای خود و خانوادهاش فراهم می آورد تا جایی که اگر با زور او را به مدرسه ببرند، نشانه هایی ازبیماری های جسمی از خود بروز می دهد تا بلکه کنار والدینش بماند. اما والدین آگاه،با انجام بازی و برخی تمرین ها این مشکل را  از قبل شناسایی کرده و آنرا رفع می کنند. یعنی در حالی که به سرگرمی کودکمی پردازند بطور غیر مستقیم آموزش های مورد نیاز و ضروری را به کودک یاد می دهند وکودک را در برخی ضعف هایش توانمند می سازند.

در اینجا تعدادی بازیساده که می تواند منجر به تقویت حساسیت شنیداری کودکان گردد، ارائه می کنیم. اینبازی ها در عین سادگی می تواند همیشه به صورت های مختلف انجام شود. کودکانی که ضعفحساسیت شنیداری دارند با این بازی ها توانمندی لازم را بدست می آورند.   

تمرین 1 : تشخیص و تفکیک صداها

برای انجام این تمرین به برخی از وسایل مثل قیچی، لیوان، قاشق، سکه، بشقاب، قابلمه و ... نیاز داریم. وقتی قیچی را باز و بسته میکنیم صدای خاصی می دهد. یا وقتی سکه ای را روی میز یا موزائیک می اندازیم صدایخاصی دارد. وقتی با قاشق به لیوان، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدایخاصی دارند. این وسایل را جلوی کودک قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندیدو بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی. قبل ازآن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد. این تمرین رابا هر وسیلۀ دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید. تمام این تمرین ها بایددر قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود.

تمرین 2 : تشخیص صدای جانوران

هر حیوانی صدایی دارد. شکل 10 تا 15 حیوان را ازکتاب ها و مجلات جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید میکنید مربوط به کدام حیوان است. صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخیسی دی های آموزشی بدست آورید. برای انجام تمرینات حساسیت شنیداری بهتر است برخیتمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید. هر قدر تواناییکودک در تشخیص صدا های آهسته تر بیشتر باشد بهتر است.

تمرین 3: تشخیص صداهای نزدیک به هم

چهار لیوان کاملا" شبیه هم را  روی زمین قرار دهید سپس داخل لیوان اولی را 4/1آب پر کنید. لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید. لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید. لیوانچهارم را پر از آب کنید. با یک قاشق چایخوری به لیوان ها ضربه های آرام بزنید.صدای هر کدام با دیگری متفاوت است. در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند بهآرامی به لیوان ها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد. حالا از اوبخواهید که روی چشمهایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما بهکدام لیوان ضربه زده اید. اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است،ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست، تعداد لیوانها را 3 تا یا بیشتر کنید.

تمرین 4 : تشخیص صدای آدم ها

در میهمانی هایی که بیش از 5 نفر هستند میتوانید برای سرگرم کردن بچه ها و تقویت حساسیت شنیداری این بازی جذاب را انجامدهید. از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید( یا اسمکودک را صدا می زند) و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده. مثلا"عمویش اسم یک حیوان را می گوید یا صدایی در می آورد.  بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجامدادند، باید دو نفر پشت سر هم اسم حیوان یا صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهدنفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.

در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از افراد (مثلا" 5 نفر از 6 نفر افراد حاضر) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چهکسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است.

تمرین 5 : تشخیص صدای حروف در کلمات

برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلماتقابل فهم و ساده داشته باشید که باید قبلا" آنها را تهیه کنید.این لیست شاملتعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند. برای هر حرف چند کلمهپیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد( مثلا" سوزن، سبد، سنگ برای حرفسین) چند کلمه هم پیدا کنید که حرف های آخر آنها یکسان باشد( مثلا" کاج، تاج،هویج،گنج).  حالا سه کلمه بگویید که اولدوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیهفرق دارد را پیدا کند. در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدایمشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را تشخیص دهد که صدای آخر آن متفاوت است. میتوانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا"  صدای س شنیده است. یا کدام کلمه صدای ل نداردو...

این بازی  را به هر نحو دیگری که می توانید با کودکانانجام دهید. تمرینهایی از این نوع تاثیر به سزایی در تشخیص صداها و تقویت حساسیتشنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املانویسی آنها درسالهای دبستان می باشد.  تمرین های تکمیلیو جامع این تمرین در کتاب "بازی های شنیداری" از سری مجموعه سلام پیشدبستانی ها بطور کامل آورده شده است.

تمرین 6:  تشخیص صدا های محیطی

زمانی که در خانه هستیم اگر چشمهایمان را ببندیمو کمی دقت کنیم شاید صداهای متفاوتی را بشنویم. مثلا" تیک تاک ساعت، صدایموتور یخچال، صدای چک چک آب، صدای فن یا کولر و خیلی صدا های داخل و خارج از خانه. از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و نام 4 صدایی را که می شنود به ترتیب بگوید.حالا پنجره را باز کنید و از او بخواهید صدا هایی را که از محیط کوچه و خیابان میشنود بگوید.

در پارک یا جاهای مختلف این بازی می تواند مدتیکودکان را سرگرم کند و هم می تواند دقت وحساسیت شنیداری آنها را افزایش دهد.

تمرین 7: تشخیص صداهای آرام

برای این کار نیاز به استفاده از تلفن یا آیفنمنزل دارید. از کودک بخواهید گوشی را روی گوش راستش بگذارد و شما از پشت تلفن یاآیفن به آرامی نام 3 حیوان یا رنگ یا وسیله ای دیگر را بگویید. کودک باید تشخیصبدهد شما اسم چه چیزهایی را گفته اید. این کار را با گوش چپ و راست بطور یکسانانجام دهید. می توانید اسم 10 حیوان را به فاصله چند ثانیه از هم روی نوار ضبطکنید و سپس در محیطی آرام از کودک بخواهید به صدای بسیار آرام ضبط از فاصله 2 یا 3متری گوش دهد و تشخیص بدهد نام چه حیوانی برده شد. صدای ضبط را می توانید هر دفعهکمتر کنید تا دقت کودک در تشخیص آنها افزایش یابد.

تمرین 8 : داستانهای درگوشی

شبها وقتی می خواهید برای کودکتان قصه ای بگوییدتا بخوابد بهتر است برایش داستانهای درگوشی بگویید. در کنار کودک دراز بکشید و بهآرامی در کنار گوش او داستانی بگویید. خیلی آرام مثل اینکه هیچکس به غیر از کودکنباید آنرا بشنود. در حین روایت داستان صدای خود را آرام و آرام تر کنید مثل اینکهفتیله چراغی را تا حد ممکن پایین می کشید و کم کم به حالت طبیعی بر می گردانید.داستان را در هر دو گوش کودک بگویید و از گفتن کامل داستان در یک گوش پرهیز کنیدچون باعث می شود فقط حساسیت و دقت آن گوش افزایش یابد.

داریوش صادقی، فوق لیسانسروان شناسی