ورزش کودکان

ورزش براى کودکان، فوق العاده ضرورى و لازم است. کودکان به طور طبيعى و فطرى به ورزش، بازى و تحرّک علاقه نشان مى دهند و اين بازى و تحرک براى رشد و نموّ نسوج بدنشان لازم بوده و شرط زنده ماندنشان مى باشد.

نياز به تحرک و بازي- که چيزى جز ورزش نيست- اختصاصى به بچه انسان ها نداشته، بلکه در ساير حيوانات نيز محسوس است. شهيد دکتر پاک نژاد در کتاب اولين دانشگاه و آخرين پيامبر به همين نکته اشاره کرده و مى نويسد:

" بچه گربه، بازى مى کند، بزغاله، جست و خيز دارد، بچه شير به سروکول مادرش مى پرد، کره الاغ به مادرش لگد مى زند و ... و اخيراً کشف شده، نشخوار کردن نشخوار کنندگان و خواب ديدن حيوانات مغزدار، مخصوصاً در گوشت خواران، از گربه گرفته تا جنين انسان، همه براى تکامل مغزشان بوده و لازم است."

حال که ورزش، بازى و تحرّک براى کودکان لازم و ضرورى است، وظيفه والدين و مربيان اين است که سعى کنند کودکان را به سوى ورزش ها و بازى هايى هدايت کنند که فکر، روح، جسم و شخصيت آن ها را ساخته و آن ها را براى زندگى اجتماعى سالم و مفيد آماده سازد. دکتر رجبعلى مظلومى در کتاب گامى در مسير تربيت اسلامى مى نويسد:

"ورزش هايى که به کودکان داده مى شود، بايد چنان باشند که به تربيت قواى فکرى و نظم روحى آن ها منتهى گردد؛ بدين معنان که تکوين اخلاق کنند، ايجاد منش نمايند، عادت هاى مطلوب را (نظير نظم و انضباط و اطاعت از قانون و جوان مردى و همکاري) مايه گذارند و يا حس ابتکار را بيدار کنند و بپرورند.

اين ها همه را ضمن بازى ها بهتر از هر گونه درس مى توان ياد داد، زيرا اثر اين چنين آموزش ضمن بازى ها، تا پايان عمر، باقى مى ماند."

از ورزش ها و بازى هاى کودکان، استفاده هاى ديگرى نيز مى توان نمود مربيان دلسوز و زيرک، با توجه به نوع بازى ها و ورزش هاى مورد علاقه کودکان، مى توانند شخصيت واقعى و حقيقى و نيز استعدادهاى نهفته کودکان و حساسيت هاى روحى آنان را کشف نموده و در برنامه ريزى هاى تربيتى، مورد توجه و استفاده قرار دهند.

دکتر مظلومى در اين مورد مى نويسد:

"بازى هاى مورد علاقه کودک نيز مى توانند تا حد زيادى معرّف جهت عاطفى و نظرى او باشند و قابل توجه براى کار مربى قرار گيرند. آرى بازى، واقعاً بازى نيست، درس زندگى کودک است، و نمايشى از سير درونى و نفسانى او؛ پس بايد که آن را نيکو ساخت و نيکو نظارت کرد."

آية الله ابراهيم امينى نيز در کتاب بانوى نمونه اسلام چنين مى نگارد:

"دانشمندان فن تربيت توصيه مى کنند که بايد اطفال را آزادى داد تا بر طبق دل خواه بازى کنند، بلکه بايد وسايل و اسباب بازى و تفريح سالم را براى آنان فراهم ساخت. اخيراً در جهان متمدن، اين موضوع مورد توجه واقع شده و در کودکستان ها و دبستان ها و دبيرستان ها انواع وسايل بازى و تفريج سالم را مطابق سن کودکان و نوجوانان برايشان فراهم مى سازند، و آنان را به بازى هاى دسته جمعى تشويق مى کنند و به اثبات مى رسانند که بازى چنان که براى رشد بدنى اطفال لازم است، براى تربيت روحى آنان نيز تاثير به سزايى دارد.

بعضى مردم از کودکان انتظار دارند که مانند بزرگ سالان زندگى کنند و بر خودشان لازم مى دانند که اطفال را از بازى و حرکات بچه گانه باز دارند؛ و اين عمل را تربيت مى شمارند. اگر کودک بازيگر بود، مى گويند: کودک بى ادبى است، ولى اگر خمود و سر به زير بود و از بازى کناره گيرى کرد و در گوشه اى نشست، مى گويند: آفرين، چه کودک با ادبى است! اما دانشمندان روان شناس اين عقيده را خطا و غلط مى دانند و عقيده دارند که بچه بايد بازى کند؛ اگر بازى نمى کند، علامت کسالت جسمانى و ضعف روحى اوست. البته پدر و مادر بايد اين جهت را مراعات کنند که بازى کردن کودک به حال خودش زيان بخش نباشد و اسباب مزاحمت ديگران را نيز فراهم نسازد.

پدر و مادر نه تنها بايد کودک را در بازى کردن آزاد بگذارند، بلکه خودشان نيز بايد در مواقع بى کارى با آنان بازى کنند، زيرا بازى کردن با پدر و مادر براى اطفال، بسى لذت بخش است و آن را از علايم محبت مى شمارند."

از طريق ورزش مى توان کودک را تربيت نمود و بسيارى از ياد گرفتنى ها را به او آموخت. در کتاب کودک و ورزش چنين آمده:

"قدرت آموختن در تمام کودکان وجود دارد. کودک مى تواند از ديگران و با ديگران، بر اثر نگاه کردن، مقايسه کردن و تقليد کردن بياموزد. مقايسه قدرت کودک با ديگران، نشانه اعتماد به قدرت خود مى باشد و رقابت نيز مى تواند در آموزش موثر باشد. هم سالان کودک در آموزش تربيت و آموختن کودک موثرند.

بزرگان نيز مى توانند سرمشق آموزش براى خردسالان باشند... (جهت آموزش نظم و تربيت در ضمن بازي) مى توانند به کودکان بياموزند که:

1- به نوبت از اسباب بازى استفاده نمايند.

2- ممانعت براى کودکان ديگر فراهم نکنند.

3- پس از استفاده از اسباب بازى، آن را به کودکان ديگر واگذار نمايند.

4- اسباب بازى را خراب نکنند.

کودک مى تواند قواعد اجتماعى و زندگى را فقط در جمع کودکان بياموزد، براى اين منظور سعى کنيد که فرزند شما با ديگران آميزش و رفت و آمد داشته باشد و تمرينات مثبت و منفى را بياموزد.

هدف از تربيت کودکان استقلال آن هاست.

تنها دانشمندان و انديشمندان معاصر نيستند که ورزش، بازى و تحرک را براى کودکان لازم مى دانند، بلکه بسيارى از فلاسفه و صاحب نظران گذشته نيز اين ضرورت را دريافته و بدان پرداخته اند؛ به عنوان نمونه، غزّالى مى گويد:

"و هر روز يک ساعت وى را از بازى باز ندارند تا فرهيخته شود [يعنى تربيت گردد و ادب آموزد] و تنگ دلى نشود که از آن بدخوى گردد و کوردل."

ارسطو نيز ورزش و بازى را براى کودکان لازم مى دانسته، ولى آن ها را از پرداختن به ورزش هاى سنگين منع نموده و معتقد بوده:

"کودکان بايد به طور معتدل ورزش نمايند و نه تا آن حد که مهارت حرفه اى به دست آورند. جوانانى که براى شرکت در مسابقه اى المپيک ورزش مى کنند، تندرستى شان آسيب مى بيند، و اين نکته آشکار است که کسانى که در خردسالى قهرمان مى شوند، در سال خوردگى به ندرت باز به چنين مقامى مى رسند."

اسلام نيز که دين فطرت بوده و با واقعيات، واقع گرايانه برخورد مى کند، نه تنها بازى کودکان را تخطئه نکرده، بلکه آن را لازم مى داند. در سوره يوسف مى خوانيم:

وقتى برادران يوسف مى خواهند او را از پدر دور سازند، به انديشه فرو مى روند که چه موضوعى را براى اين امر، بهانه قرار دهند تا پدرشان، حضرت يعقوب، که پيامبر خدا بوده و داراى بينش وسيع الهى است، بر آنان خرده نگرفته و از در مخالفت در نيايد، مساله لزوم بازى و تحرک در فضاى باز و سرسبز را مطرح مى کنند، زيرا مى دانند بازى، ورزش و تحرک براى کودک، يک ضرورت فطرى است و هيچ گاه پيامبر خدا با يک خواسته فطرى مخالفت نمى کند؛ از اين رو مى گويند:

"ارسله معنا غدا يرتع ويلعب؛

[اى پدر] فردا او را با مابه صحرا فرست تا در چمن و مراتع بگردد و بازى کند."

و از آنجا که بايد، بازى و ورزش کودک، تحت مرا قبت و کنترل بزرگترها باشد، اضافه مى کنند:

"و انا له لحافظون"

والبته ما مراقب او خواهيم بود."

حضرت يعقوب عليه السلا م نيز، از اين جهت به آنان ايرادى نگرفته و موافقت مى کند يوسف با آنان به صحرا برود.

رهبران دينى ما نيز به انحاى مختلف، ضرورت بازى و تحرک براى کودکان را مورد اشاره قرار داده اند. حضرت على عليه السلام فرمودند:

"من کان له ولد صبا؛

هر کس کودکى دارد، خود نيز بايد کودک شود."

پيامبر اکرم صلى الله على و اله نيز در اين مورد فرمودند:

"من کان عنده صبيّ فليتصابّ له؛

هر کس کودکى دارد، خود نيز بايد تظاهر به کودکى نمايد."

همان گونه که ملاحظه مى شود، رهبران دينى ما، نه تنها کودکان را به واسطه کارها و بازى هاى کودکانه سرزنش نمى کنند، بلکه به والدين آن ها نيز توصيه مى نمايند که خود نيز کودک شده و با کودکانشان به بازى هاى کودکانه بپردازند. خود آن حضرات نيز چنين مى کرده اند.

در سيره پيامبر بزرگ اسلام مى خوانيم: آن بزرگوار با نوه هاى خردسال خود بازى مى کرده و حتى مرکب آنان مى شده و آنان را به دوش مى گرفته است.

اسلم مى گويد: من حسن و حسين عليه السلام را ديدم که بر شانه هاى پيامبر سوار شده اند. به آن دو رو کرده گفتم: چه مرکب راهوارى داريد! در اين لحظه، پيامبر صلى الله عليه واله مرا مخاطب ساخته فرمود: "و چه سواران نيکويي!"

همچنين در سيره آن حضرت مى خوانيم: گاه اتفاق مى افتاد آن حضرت در حال نماز بود و همين که سر بر سجده مى گذاشت، دو نوه بزرگوار، ولى سنّ و سال او، حسن و حسين عليه السلام، بر پشت او سوار مى شدند و به بازى و شوخى مى پرداختند. آن حضرت نه تنها آن ها را منع نمى فرمود، بلکه آن قدر سجده را طولانى مى کرد تا خودشان به ميل خود پايين بيايند. جالب تر اين که، گاه خود آن حضرت دو نوه خردسال را به کشتى گرفتن وا داشته و سپس به تشويق آنان مى پرداخت.

منبع: ورزش در اسلام،حسين صبورى