به کودکان پر‌توقع، نه بگویید!
به کودکان پر‌توقع، نه بگویید! بارها پیش آمده است که والدین بر سر دوراهی برآوردهکردن یا نکردن خواسته‌های کودکشان بمانند، کودکانی که خواسته‌های مکررشان پایانی ندارد، آن‌هایی که هنوز یک خواسته‌شان فراهم نشده، خواسته دیگری را مطرح می‌کنند.
در برابر زیاده خواهی فرزندان چه باید کرد؟
گاهی این زیاده‌خواهی، پر‌توقعی کودکان قلمداد می‌شود، مسئله‌ای که روان‌شناسان کودک بهتر می‌دانند در مواجهه با این کودکان و خصوصیت اخلاقی‌شان چه باید کرد، چه بسا برخی رفتارهای ناآگاهانه پدر ومادرها نه‌تنها وضعیت را بهتر نمی‌کند، بلکه اوضاع بدتر وبدتر هم می‌شود. گفتگو با سعیده متجدد، روان‌شناس کودک در این زمینه است.
خواسته بیش‌از‌اندازه یا پر‌توقعی
توقع برابر با برآوردن اساسی‌ترین نیازهای کودک است که در این میان نیاز به محبت و امنیت اولویت نیازهای او تعریف می‌شود. نیازهای فیزیولوژیک مثل خوراک، پوشاک و... از دیگر نیازهای کودک و زیر‌شاخه امنیت اوست.
بر این اساس خواسته‌های کودک که علاوه‌بر نیاز اوست و از پدر ومادر طلب می‌شود، همان پر‌توقعی قلمداد می‌شود؛ اما در این زمینه روان‌شناسان معتقدند که ریشه توقع وحتی پر‌توقعی در شخصیت کودکان والدین و نوع تربیت آنان است، فرزندان ما هیچ وقت پر‌توقع یا کم‌توقع به دنیا نمی‌آیند.
پدر ومادرها همیشه الگوی فرزندان هستند
کودکان از نحوه ارتباطی پدر و مادر با اطرافیان الگو می‌گیرند و به‌مرور زمان بازخورد رفتار والدین را در رفتار خود نشان می‌دهند.
زمانی که پدر ومادر، فرزندان را برای رفتارشان هدایت نمی‌کنند و این اصل در خانواده واژگون است، فرزند‌سالاری در این خانواده‌ها حاکم است و پدر و مادر تنها سرویس می‌دهند.
در این بین کودکانی که در ازای انجام وظیفه، امکانات و تشویق بیشتر دریافت می‌کنند و سیستم تربیتی‌شان به‌گونه‌ای است که تشویق وظیفه والدین است نیز پر‌توقع خواهند شد.
با کودک پر‌توقع چه باید کرد؟
در تربیت و اصول حاکم بر خانواده میانه‌رو باشید. کودک نه به توجه زیاد نیاز دارد و نه با کم‌توجهی تربیت خوبی خواهد داشت؛ بنابراین بنا‌به فرموده مولای متقیان حضرت‌علی(ع)«بهترین کارها میانه‌روی است»؛
پدر و مادر با توجه به رفتارها ونحوه تفکر خود نیاز خارج از منطق و واقعیت ایجاد نکنند، هر روز وسایل بازی جدیدی به بازار می‌آید، به‌عنوان مثال در صحبت‌های خیلی از پدر و مادرها شنیده می‌شود که «حالا همه بچه‌ها تبلت دارند، کودک من هم نباید کمبود داشته باشد»، از‌این‌رو در برابر پا‌فشاری کودک برای داشتن هر چیزی راضی می‌شوند و جواب مثبت به او می‌دهند. بنابراین کنترل رفتار کودک در دست والدین است؛
بنا‌به روایات و اصول تربیتی کودک در هفت‌سال اول زندگی‌اش سروری می‌کند و در هفت‌سال دوم باید فرمان‌پذیر باشد. بر‌این‌اساس چنانچه قرار است تبلت پدر یا مادر را در دست گیرد، برنامه زمان‌بندی استفاده باید در دست پدر ومادر باشد، نه اینکه پدر و مادر توسط خواسته‌های او کنترل شوند؛
شجاعت نه‌گفتن را در خود و توقع پذیرفتن نه را در کودک تقویت کنید. بسیاری از پدر و مادرها که در تربیت کودکشان با مشکل مواجه‌اند، نخست باید یک‌سری مهارت‌‌ها را در خود تقویت کنند. پدر ومادرانی که نمی‌دانند چطور با گریه کودک برخورد کنند و فقط می‌خواهند صدا را خاموش کنند، از این قبیل هستند. پر‌توقعی کودکان ناشی از تربیت والدین ونداشتن مهارت کافی آنان است؛
در مواقع ضرورت قاطعیت داشته باشید و توضیح بیش از اندازه ندهید؛
اگر نیازی از کودک را نمی‌توانستید بنا به هر دلیلی برآورده کنید، چنانچه سن او مقتضی است، صادقانه برایش توضیح دهید.
٧سال سروری، ٧سال فرمان‌پذیری
در هفت سال آغازین تولد سعی کنید آنچه برای کودک نیاز واقعی است، در محیط امن، شاد و به‌دور‌از تحقیر برآورده کنید. برخی خواسته‌های کودک را که کمتر برای او مفید است، در زمان محدود برآورده کنید.
وقتی به کودک «نه» می‌گویید، در بیان خود موثر و قاطع باشید و از سایر تکنیک‌های موجود برای مواجهه با اصرار او بهره گیرید، به‌عنوان مثال از تکنیک پرت‌کردن حواس کودک استفاده کنید و در ادامه «نه» قاطع خود حتما چیزهایی که برایش مطلوب است، ارائه دهید.
برآوردن برخی خواسته‌ها، آسیب‌زاست
برخی خواسته‌های کودک و برآوردهکردن آن‌ها زمانی که نیاز نباشد، نه‌تنها آنان را پر‌توقع می‌کند، بلکه آسیب‌های روان‌شناختی برای کودک به‌دنبال دارد. به‌عنوان مثال کودکی که وسایل الکترونیک از قبیل موبایل و تبلت بیش از اندازه در اختیار او قرار می‌گیرد، به‌لحاظ ارتباطی ضعیف و دچار در‌خود‌‌ماندگی می‌شود. کودکی که پر‌توقع تربیت می‌شود، علاوه‌بر اینکه نیازهایش هیچ زمان برآورده نمی‌شود، رضایت واقعی را نیز هیچ زمان درک نمی‌کند.
